شناخت بهتر دهخدا از نوشته‌های دوستانه و سیاسی‌اش
کتاب نامه‌های سیاسی دهخدا، با زیرعنوان‌هایی دربارۀ دوره‌های مختلف زندگی علی‌اکبر دهخدا به کوشش ایرج افشار منتشر شده‌است؛ دوره‌های مبارزه با محمدعلی شاه، نشر صوراسرافیل در اروپا، انتخابات مجلس دوم و راه‌سازی شوسۀ خراسان.
سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: این کتاب، نامه‌های علامه دهخدا را در پنج بخش کلی دسته‌بندی کرده‌است: نامه‌های پیش از تبعید، نامه‌های دوران توقف در پاریس و ایوردون (سوئیس)، نامهای از دوران اقامت در استانبول، دو نامه مرتبط با اتفاق‌های بعد از شهریور سال 1320 و نامه‌های دهخدا در زمان راه‌سازی خراسان.
گرچه ناشر، نوبتِ چاپ اول را در شناسنامۀ این اثر ذکر کرده، این کتاب ویراست دومی است که با تجدیدنظر و متن‌های الحاقی منتشر شده‌است. نخستین چاپ این اثر به کوشش زنده‌یاد ایرج افشار در سال 1385 منتشر شده‌‌بود.
در مقدمۀ کتاب آمده‌است که در جریان تجدیدچاپ این اثر تصمیم گرفته شد تا نامه‌های تازه یافت‌شدۀ مرحوم افشار نیز به این نسخه افزوده شود. ناگفته نماند که تمامی بخش‌های الحاقی با مقدمۀ مرحوم افشار همراه است؛ دو نامه از پاریس به تبریز و از استانبول به تهران که در انتهای کتاب آورده شده‌اند. علاوه بر این‌ها، زندگینامۀ مفصلی از دهخدا نیز در این نسخه، به کتاب افزوده شده‌است.
زنده‌یاد ایرج افشار در یادداشتی گفته‌است: «در این دفتر، آن مقدار از نامه‌های علی‌اکبر دهخدا که جنبۀ سیاسی و اجتماعی دارد و به دست من افتاده‌است به چاپ می‌رسد تا علاقه‌مندان نسبت به احوال او، بتوانند از این نوشته‌ها در نگارش و تحقیق آنچه دربارۀ او نوشته می‌شود بهرۀ درست ببرند و دهخدا را از روی نوشته‌های دوستانه و سیاسی‌اش بیشتر و بهتر بشناسند.»
در تعدادی از نامه‌های بخش اول کتاب، نامهای را خطاب به سید نصرالله تقوی و سید محمد صراف می‌خوانیم؛ مانند ماجرای روزی که محمدعلی‌شاه، دهخدا را به‌اجبار برای یک سال‌ونیم به خارج از ایران تبعید می‌کند یا وقتی به دستور شاه، مجلس به توپ بسته می‌شود. در آن روز، دهخدا با همراهی تقی‌زاده توانست در سفارت انگلیس پناهنده شود و از مهلکۀ حتمی جان سالم به در برد تا وقتی شاه به خروج و تبعید آنها از ایران رضایت می‌دهد.
در بخش دوم، نامهای به ابوالحسن معاضدالسلطنه (پیرنیا) از پاریس به لندن، به تاریخ یازدهم اکتبر سال 1908 آغاز می‌شود و تا 16 نامه و یادداشت دیگر در سال 1909 ادامه دارد.
بخش سوم، دربارۀ یکی از رجال سیاسی تهران ِسال 1327 است. در بخش چهارم نیز نامهای به روزنامۀ «اطلاعات»، به تاریخ بیست‌وسوم دی ماه سال 1324 و مشروحه‌ای دربارۀ حکومت دکتر مصدق آمده‌است. در بخش پنجم نیز به اتفاق‌هایی سیاسی و اجتماعی اشاره شده‌است؛ گزارش وضع راه‌سازی به امین‌الضرب، نامهای از ایوان کیف، عریضه درباب خرید غله و نامه به ضیاالله مصباح از پاریس به تبریز، به تاریخ آخر ماه رمضان سال 1908.
در صفحۀ هشتادودوم از کتاب، در نامهای به ابوالحسن معاضدالسلطنه آمده‌است: «اگر در خاطر مبارک باشد، کراراً من در سر این یک اصل عمده خودم مذاکره کرده‌ام و گفته‌ام که به عقیدۀ من مسئولیت خانواده بر هر مسئولیتی و حتی مسئولیت وطن مقدم است؛ برای اینکه وطن را همان مجموعۀ خانواده‌ها تشکیل می‌دهد. و باز وقتی که عرایض محرمانۀ سابقۀ این بنده را -که در باب تغییر تابعیت خودم عرض کرده‌ام، با اینکه نسبت گرفتاری‌های من با صدمات حضرت والا نسبت کوه و کاه است- به خاطر بیاورید، تصدیق خواهیدفرمود که برای حفظ بقیۀ دارایی خود و اخوان و حفظ جان اهل و اولاد امروز برای ایشان جز توسل به تبعیت خارجه هیچ چاره‌ای نیست.»
انتشارات روزبهان، کتاب نامه‌های سیاسی دهخدا را با زیرعنوان‌هایی دربارۀ مبارزه با محمدعلی شاه، نشر صوراسرافیل در اروپا، انتخابات مجلس دوم و راه‌سازی شوسۀ خراسان، به کوشش ایرج افشار منتشر کرده‌است. ناگفته نماند که چند نمونه از دست‌خط‌های دهخدا و عکس‌های او نیز ضمیمۀ این کتاب‌اند.
این کتاب در 500 نسخه و با قیمت 45 هزار تومان در دسترسِ علاقه‌مندان است.
