«تادئوش کانتور به روایت تادئوش کانتور»
«اتاق محقرِ خیال من» به آثار و مفهوم کارهای کانتور و نظریات این نویسنده در حوزۀ تئاتر اختصاص دارد و به‌نوعی {این اثر} همان کانتور، به روایتِ خودش است! به این معنی که با زبان خودش مطالبی دربارۀ اندیشه، هنر و زیستِ خود، بیان می‌کند.
به گزارشِ خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) تادئوش کانتور نقاش، نویسنده، طراح صحنه، نظریه‌پرداز، بازیگر، مجسمه‌ساز و کارگردانِ تئاتر لهستانی‌تبار به‌دلیل اجرای تئاتر انقلابی خود در لهستان و کشور‌های دیگر شناخته شده‌است. این هنرمند، سال‌ها پیش به ایران آمده‌بود و نمایشنامۀ «کلاسِ مرده» را پیش از انقلاب، در جشنِ هنرِ شیراز اجرا کرده‌بود؛ ازاین‌رو او و کارش برای هنرمندان عرصۀ تئاتر ایران نام‌آشنا است و نظریه‌های او در خصوص تئاتر و کارگردانی آن، {معروف} است. تاکنون مقالاتی در حوزۀ نظریات تئوریک کانتور و نمایشنامۀ «آه شب شیرین» از این نویسنده به فارسی ترجمه و منتشر شده‌است. این نمایشنامه ترکیبی است از تعدادِ {قابل‌توجهی} یادنوشت از هنرجویان، قطعات نمایشی و {جملاتِ} شاعرانه‌ای که خود تادئوش کانتور نوشته‌است؛ درواقع می‌توان گفت «آه شب شیرین» متن آموزشی است که می‌تواند ما را با فضای فکری تادئوش کانتور آشنا کند.
برای آشنایی بیشتر با نظریات این هنرمند، می‌توان به کتاب «اتاق محقر خیال من» اشاره کرد که اخیراً از سوی نشر «روزبهان» با ترجمۀ «محمدرضا خاکی» منتشر شده‌است. این کتاب مقاله‌هایی را ارائه می‌دهد که با هدفِ مرور زندگی و آثار کانتور بر اساس سخنان و یا آنچه {نوشته‌‌‌هایش}، تدوین شده‌است.
در بسیاری از کارهای کانتور، مرگ، خاطرات کودکی، اشیاء و طنزِ سیاه نقشی مهم ایفا می‌کنند و {این باعث شده} آثارش مملو از وحشت و تنهایی {شود}. کتاب «اتاق محقر خیال من» هم به آثار و مفهوم کارهای کانتور و نظریات این نویسنده در حوزۀ تئاتر اختصاص دارد و همچنین در این کتاب مخاطب در جریان مسیر هنری و عناصر حیاتی نوشته‌های کانتور قرا می‌گیرد.
صحنه‌ای از نمایش «کلاس مرده»
این اثر ۱۶ یادداشت و مقالۀ کوتاه از «کانتور» را شامل می‌شود که هرکدام به‌تنهایی قابل‌فهم بوده‌است و ارزش ادبی و هنری خود را دارند. «زیست نوشت من»، «صندلی و داستان آن»، «ماشین ویرانی»، «راه من به‌سوی تئاتر مرگ»، «سخن گفتن از خود به‌عنوان سوم شخص»، «واقعیت از نظر ویتکیه ویچ»، «تخیلات کانتور»، «صحنه، نه. یک مکان، آری»، «ساختار درام‌های ویتکیه‌‌ویچ و ساختار نمایش‌های کانتور»، «خاطره»، «کسی در نهایت»، «اولین بازیگر»، «نجات از فراموش»، «از همان ابتدا در باور من» و «داستان کوتاهی از زندگی من» عناوین یادداشت‌هایی است که در این کتاب آمده‌‌است.
در این کتاب کانتور به موضوع «مانکن»، نحوه و دلیل استفاده از آن در آثار خود سخن گفته‌است. او همچنین به برخی از نمایش‌های خود مانندِ «کلاس مرده» و چگونگی شکل‌گیری آن‌ها پرداخته‌‌است.
کانتور در کنار نویسندگی و بازیگری، مجسمه‌ساز و طراح صحنه هم بود، او در یادداشت «صندلی و داستان آن» دربارۀ صندلی می‌نویسد که {صندلی} در بیشتر اجرا‌هایش یکی از مهم‌ترین «آکسسوارهای» صحنه بود. او از نحوۀ ورود این شی به کارهایش می‌گوید، همچنین در مقاله‌ای دیگر در همین کتاب، دربارۀ همین صندلی می‌نویسد که به یک اثر هنری تبدیل شده‌است و در گالری‌های مختلف به نمایش درآمد و در موزه قرار گرفت.
همچنین این اثر با دو متنِ بلندِ شعرگونه از وی همراه شده‌است. کانتور در «یادداشت زندگی‌نامه‌ای» به سال‌شمار زندگی خود پرداخته‌‌است و در یادداشت «کتاب‌شناسی گزیدۀ آثار تادئوش کانتور» به آثار خود به زبان فرانسه اشاره کردهاست.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
«دربارۀ «کلاس مرده» موضوع بازهم پیچیده‌تر است. دراین‌باره، باآنکه مفهوم واقعیت وجود دارد، اما من به‌دشواری می‌توانم رویدادهای نوظهور آن را آشکار کنم. معمولاً باید مدتی از اجرا بگذرد تا خودم را درگیر ملاحظات نظری آن کنم. در حال حاضر، نمی‌توانم برآورد کنم که آیا در «کلاس مرده» توهم وجود دارد یا نه. به‌هرحال، دوباره با واقعیت سروکار خواهیم داشت، اما معلوم نیست که از پس آن برآمده باشیم. واقعیت، نیمکت‌های مدرسه است و اینکه تماشاگران در داخل این کلاس محقر مدرسه‌اند. هیچ‌چیزی شبیه‌سازی نشده‌است. نیمکت‌های مدرسه واقعی‌اند. نیمکت‌ها آزادکنندۀ خاطرات مهارشده و نیروی محرکۀ ماشین خاطرات‌اند؛ ماشین بازسازی خاطرات گذشتۀ معلومی که نیمکت‌ها بازیگران اصلی آن‌اند.»(صفحه 40)
انتشارات روزبهان کتاب «اتاق محقر خیال من» اثر تادئوش کانتور را با ترجمۀ محمدرضا خاکی را با شمارگان 1000 نسخه، در 112 صفحه و با قیمت 29000 تومان منتشر کردهاست.
